Trafik cezaları her yıl yükseliyor ama kazalar ne yazık ki azalmıyor. İstanbul, Ankara ve İzmir’de sabah trafiğinde dakikalarca ilerlemeye çalışırken siren seslerini duymamak imkansız.
İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde olduğu gibi ülke genelinde trafik yoğunluğu gün geçtikçe artıyor. Trafik cezalarının yükselmesine rağmen kazalar azalmıyor. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi’nden Bilim Uzmanı Hüseyin Ergin ve Doç. Dr. Güler Hünkar, 1990-2023 dönemini kapsayan araştırmalarıyla bu durumu ortaya koyuyor.
Çalışmaya göre Türkiye’de trafik para cezaları ile trafik kazaları arasında uzun dönemli bir ilişki olduğunu ortaya konuluyor. Ancak ceza miktarlarının katlanarak artmasına rağmen, kazalarda istenen düşüş bir türlü sağlanamıyor. İstanbul’da son bir yılda hız limitini aşma cezası %40 civarında arttı, ancak kaza oranları yalnızca %3 oranında düşmüş durumda. Ankara’da da tablo benzer; sürücüler artık cezaları “göze alınabilir bir maliyet” olarak görüyor. Cezaların artırılması kağıt üzerinde caydırıcı görünse de uygulamada bu etki uzun süreli olmuyor.
Bütünsel trafik güvenliği stratejisi çözüm olabilir
Araştırmada dikkat çeken bir başka bulgu ise, eğitim ve kişi başına düşen gelirin trafik kazalarını azaltmada etkili olmaması. Bu durum, sosyo-ekonomik göstergeler iyileşse bile gönüllü uyum çabalarının trafik güvenliği açısından tek başına yeterli olmadığını gösteriyor. Ayrıca, karayollarındaki iyileştirmeler veya yeni karayollarının inşası da Türkiye’de kaza sayılarını azaltmada beklenen etkiyi yaratmıyor.
Öte yandan, Giresun, Amasya ve Karaman gibi küçük şehirlerde tablo biraz daha umut verici. Araç yoğunluğunun az olması, denetimlerin daha görünür yapılması ve sürücüler arasındaki sosyal ilişkiler, cezaların etkisini artırıyor. Küçük şehirlerde bir kural ihlalinin hemen fark edilmesi, sürücülerde daha dikkatli olma eğilimi yaratıyor. Bu da cezaların sadece maddi değil, toplumsal bir denetim aracı olarak da işe yaradığını gösteriyor.
Uzmanlar, politika yapıcıların daha bütünsel bir trafik güvenliği stratejisi oluşturmaları gerektiğini vurguluyor. Bu kapsamda, trafik para cezalarının miktarlarının enflasyon ve ekonomik koşullar dikkate alınarak düzenli şekilde güncellenmesi, hatta araçların kasko değerine göre artan oranlı bir tarife sisteminin uygulanması öneriliyor. Ayrıca cezaların tutarlı ve adil biçimde uygulanması, hız kameraları, otomatik bilet sistemleri ve yeni teknolojilere daha fazla yatırım yapılması gerektiği belirtiliyor. Bununla birlikte, trafik kazalarına ilişkin verilerin sürekli olarak izlenmesi; para cezalarının etkinliği ile kazalara neden olan sosyoekonomik etmenlerin düzenli aralıklarla değerlendirilmesi gerektiği ifade ediliyor.
Birçok sürücü ceza yemekten çok zaman kaybetmekten korktuğu için risk alıyor ve bu durum, cezaların caydırıcılığını zayıflatıyor. Sonuç olarak, trafikte güvenlik tabelalarda değil; sürücülerin vicdanında başlıyor. Artan para cezaları tek başına çözüm değil; asıl değişim, direksiyon başındaki davranış, yolda gösterilen saygı ve bilinçle mümkün.
Muhabir – Foto muhabir: Kerem Emre Cıdık
